In 1969 werd de schaal door Herbert Saffir ontworpen. Robert Simpson, destijds directeur van het Tropical Prediction Centre, voegde later de 'storm surge' (wateropzet boven het normale getij) hieraan toe.
De Saffir/Simpson-schaal bepaalt aan de hand van ondermeer luchtdruk, stormvloed en maximaal gemiddelde windsnelheden de sterkte van een orkaan. Aan de hand van deze schaal is de mogelijke schade van een orkaan in te schatten. Voor de Atlantische Oceaan gelden vijf categorieën, waarbij categorie 5 de sterkste is.
| Saffir-Simpson schaal | ||||
|---|---|---|---|---|
| Categorie | Luchtdruk in de kern [hPa] | Doorstaande windsnelheid [km/h] | Stormvloed [mtr boven normaal] |
Schade |
| 1 | 980 | 118 - 152 | 1,2 - 1,6 | Minimaal: meest lichte schade. |
| 2 | 965 - 980 | 153 - 176 | 1,7 - 2,5 | Licht: dak-en vensterschade en belangrijke schade aan bomen en gewassen. |
| 3 | 945 - 964 | 177 - 208 | 2,6 - 3,7 | Groot: uitgebreide vernielingen aan gebouwen. |
| 4 | 920 - 944 | 209 - 248 | 3,8 - 5,4 | Zeer groot: daken weggeblazen, veel waterschade op de begane grond van gebouwen aan de kust. |
| 5 | < 920 | > 248 | > 5,4 | Catastrofaal: vrijwel alle daken weggeblazen, evenals kleine lichtere bouwsels en grote schade aan gebouwen. |
De meter bestaat uit een zender die meestal op 2,5 meter hoogte een lichtbundel uitzendt en een ontvanger die in een bepaalde hoek de verstrooiing van het verzonden licht in een tussenliggende, kleine hoeveelheid lucht (0,1 dm3) meet.
Als er deeltjes in dit stukje lucht voorkomen, dan zal er veel licht verstrooid worden en zal het zicht minder goed zijn.
Een dergelijk instrument wordt gebruikt bij de onbemande KNMI stations.
Zomerweer in juni houdt zelden de hele maand stand. Meestal draait de wind na de eerste zomerse of zelfs tropische dagen van zuid naar noordwest of noord. Daarmee stroomt aanzienlijk koudere lucht uit het Noordzeegebied Europa binnen. Boven de nog relatief koude Noordzee ligt dan vaak een grijs wolkendek of een mistgebied dat met de noorwestelijke stroming onze kant op komt. De felle juni-zon maakt dan plaats voor een grijs wolkendek en zeker in de wind is het ronduit koud. Zo'n weersomslag van warm en zonnig naar koel en somber is in juni niet ongewoon.
Schaapscheerders maakten vroeger van deze grijze koele periode gebruik om de schapen te scheren, vandaar de benaming Schaapscheerderskou. Meestal houdt dat koele en sombere weer wel enkele dagen aan, zodat de kale huid van de schapen niet blootgesteld wordt aan de felle zon.
De scheepsgolven in de atmosfeer worden niet opgewekt door schepen, maar door verafgelegen eilanden in de oceaan. Wanneer de lucht over en langs die eilanden stroomt, kan zich daarachter een patroon vormen dat als twee druppels water lijkt op de V-vorm van het kielzog van een schip. Vandaar de naam scheepsgolven, ook al trekken bijvoorbeeld eenden en andere watervogels eenzelfde spoor. De hoek tussen de beide benen van de V is steeds dezelfde: krap 39 graden.
De overeenkomst tussen de golfpatronen is niet toevallig. Stromende lucht gedraagt zich als een vloeistof. Of het obstakel nu een varend schip is, een zwemmende eend of een stilliggend vulkanisch eiland, maakt niet uit.
Het patroon van scheepsgolven is het indrukwekkendst wanneer het van boven af wordt bekeken. De golven zijn meestal gemakkelijker te zien dan het schip of het eiland, dat het patroon opwekt. Het golfpatroon in de atmosfeer is verder alleen zichtbaar als de omstandigheden meewerken. Vooral de vochtigheid van de lucht is belangrijk. Deze moet zodanig zijn dat de lucht in de stijgende delen van de golf oververzadigd raakt, wat leidt tot wolkenvorming. In de dalende takken moet de luchtvochtigheid teruglopen tot onder de 100 procent, zodat het er onbewolkt is of eventueel aanwezige bewolking snel weer verdwijnt. Alleen dan ontstaat een ribbelpatroon zoals te vinden op het satellietbeeld. De door gereflecteerd zonlicht witgetinte bewolking markeert de golftoppen; de donkere delen, waar de achtergrond van donker oceaanwater zichtbaar is, geven de posities van de golfdalen.
Een mooi voorbeeld van scheepsgolven geeft onderstaande foto (Prince Edward Islands, Zuidelijke Indische Oceaan):
Het ontstaan ervan werd gevonden in de toename van het aantal zogeheten condensatiekernen in de lucht achter de schepen.
Condensatiekernen zijn stof-, zeezout-, vuil- of roetdeeltjes in de lucht, die noodzakelijk zijn om druppelvorming in de atmosfeer op gang te brengen. De lucht is boven de oceaan, de plek waar de scheepswolken doorgaans optreden, meestal erg zuiver en bevat daardoor weinig condensatiekernen. Het aantal druppels dat zich onder die omstandigheden kan vormen, is dan ook relatief klein. De druppels zelf zijn naar verhouding groot.
De verbrandingsproducten van de scheepsmotoren brengen extra condensatiekernen in de lucht. Ze bevatten onder andere zwaveldioxide, dat sulfaatdeeltjes kan vormen. Deze sulfaatdeeltjes trekken als het ware waterdamp uit de atmosfeer naar zich toe. Daardoor zijn ze zeer sterk werkzaam als condensatiekern. Als gevolg daarvan is het aantal druppeltjes in het spoor van uitlaatgassen veel groter dan daarbuiten. Het reeds in de oceaanlucht aanwezige vocht verdeelt zich in de rookpluim van schepen dan ook over een veel groter aantal condensatiekernen.
Een voorbeeld van scheepswolken zien we hieronder voor de kust van het Iberisch schiereiland:
De schemering duurt niet altijd even lang. De oorzaak hiervan is deels de scheve stand van de draaiingsas van de aarde en deels doordat de aardbaan geen volmakte cirkel is, maar een ellips. De zon beweegt dus niet met een constante snelheid langs de hemel. De duur van de schemering hangt dus af van de tijd van het jaar en de geografische breedte van de plaats waar men zich bevindt.
Hoe dichter bij de evenaar, des te korter de schemering duurt, vanwege de grotere draaisnelheid van de aarde aldaar. De vage grens tussen het nog heldere en het reeds donkere deel van de hemel wordt de schemeringsboog genoemd.
Een brede pluk wolken, vaak tot een lengte-breedte verhouding van maximaal 4:1.
Bij een zeilboot heeft de windverandering echter nog een effect. De richting waarin een zeilboot vaart is belangrijk voor een juiste zeilvoering. Komt de wind bijvoorbeeld in het begin (vóór je snelheid had) van loodrecht opzij (je vaart dan halve wind), met toenemende snelheid krijg je die wind vanzelf tegen. De wind die zo ervaren wordt is de schijnbare wind. Hij komt dus hier iets meer van voren dan de 'echte' wind.
De seizoensverschillen vinden hun oorzaak in de schuine stand van de as waar de aarde om draait. Hierdoor staat de zon op het Noordelijk Halfrond in de winter lager boven de horizon dan in de zomer. De zon beschrijft 's winters een kortere baan boven de horizon dan 's zomers en is vooral daardoor maar weinig uren zichtbaar.
 |
 |
Shelfclouds hebben vaak van dit soort banding.
De lucht die de Sirocco aanvoert, is verontreinigd met zand en stof dat in de landen ronde de Middellandse Zee met regen naar beneden komt. In Griekenland wordt de 'rode regen' brengende wind de Gharbi genoemd.
Buiten deze ijsvorm zijn er nog diverse vormen. Deze vindt u hier.
Sneeuw die voor het grootste deel uit water bestaat wordt smeltende sneeuw genoemd. De sneeuw smelt meestal meteen en alleen als het flink sneeuwt kan zich, zeker als de bodem nog koud is, in korte tijd een sneeuwlaagje vormen. Dat kan op grote schaal aanleiding geven tot gladheid, vooral ook omdat de temperatuur tijdens de sneeuwval tot dicht bij het vriespunt daalt.
Het verkeer ondervindt vooral tijdens natte sneeuw ook veel hinder van slecht zicht. Natte sneeuw bestaat uit veel grotere sneeuwvlokken dan droge sneeuw, waardoor het zicht meer wordt belemmerd.
In winterse buien die met een sterke noordwestenwind worden aangevoerd is de sneeuw meestal natte sneeuw. Ook aanhoudende regen kan overgaan in natte sneeuw. Hoger in de atmosfeer is dat al een mengsel van smeltende sneeuw en regen, die de onderste luchtlagen net voldoende afkoelt (smelten onttrekt warmte aan de lucht) om de regen volledig in sneeuw over te laten gaan.
Het moment waarop de regen zich mengt met natte sneeuw is op de thermometer goed te volgen, omdat de temperatuur dan snel daalt. Ook door een versterkte aanvoer van koudere lucht met temperaturen rond of onder het vriespunt zal de regen overgaan in natte sneeuw en bij invallende vorst uiteindelijk in droge sneeuw.
Op de nadering van een oceaanstoring met een neerslaggebied draait de wind meestal naar richtingen tussen zuid en oost. Uit die hoek wordt in het winterhalfjaar vaak koudere lucht vanaf het vasteland van Europa aangevoerd, waardoor de regen in een deel van ons land (tijdelijk) kan overgaan in sneeuw.
De overgang van regen in natte sneeuw of omgekeerd is een zeer kritische grens, die moeilijk exact te voorspellen is. Toch is het in verband met gladheid belangrijk te weten of sneeuw tot de mogelijkheden behoort. Zodra er een reële kans is op natte sneeuw wordt dat in de weerberichten vermeld. In veel gevallen wordt gesproken van regen of natte sneeuw, regen mogelijk overgaand in (natte) sneeuw of bij invallende dooi van regen mogelijk voorafgegaan door (natte) sneeuw.
Men is er zich vaak niet van bewust hoeveel het gewicht van sneeuw kan bedragen. Vers gevallen sneeuw bij een temperatuur van circa 0 graden weegt ongeveer 100 gram per liter. Een laag van 10 cm op een dak van een standaard garage (3 x 6 meter) weegt dan al snel 180 kg.
Over het algemeen kunnen we stellen dan 1 cm sneeuw overeenkomt met 1 mm neerslag.
Buiten deze ijsvorm zijn er nog diverse vormen. Deze vindt u hier.
Sneeuw en zeker een sneeuwjacht is zeer belemmerend voor het verkeer. Het KNMI geeft bij sneeuw extra waarschuwingen uit. Bij een sneeuwjacht of sneeuwstorm, waarin minstens windkracht 6 wordt bereikt en het zicht minder dan 200 meter is, gaat een Weeralarm uit, zo mogelijk voorafgegaan door een voorwaarschuwing. Sneeuwval of driftsneeuw bij windkracht 8 of meer wordt een sneeuwstorm genoemd, zoals de blizzards in Canada en de Verenigde Staten.
Onder de sneeuwvalgrens valt de neerslag in de vorm van regen.
Dit kan (bijvooorbeeld in Lapland op de naaldbomen) zodanige vormen aannemen dat takken en soms zelfs de stammen van de bomen breken. Het gewicht wat de boom moet dragen kan honderden tot duizenden kilo's meer gaan bedragen. De ijzellaag kan zodoende het gewicht van de takken in de boomkroon met meer dan een factor tien verhogen.
Luchtdruk verschil tussen Tahiti (Frans-Polynesië) en Darwin (Australië). Is een indicatie voor de sterkte van de passaatwinden.
De werking is als volgt: in de glazen bol staat een glazen buisje met vier 'wieken' eraan op een naald opgesteld. De wrijving tussen het glas en de dunne naaldpunt is vrijwel nihil, waardoor de wieken makkelijk kunnen ronddraaien. Eén kant van de wieken is zwart, de andere zijde is zilverkleurig. Wanneer nu warm licht, bijvoorbeeld zonlicht of licht van een gloeilamp (geen 'koud' TL-licht), op de wieken van de lichtwindmolen valt, zal de constructie beginnen te draaien. Dit komt doordat een zwart oppervlak licht absorbeert, terwijl een zilveren oppervlak licht weerkaatst. Hierdoor worden de zwarte vlakjes warmer dan de zilveren, net als de luchtmoleculen die zich in de buurt van deze vlakjes bevinden. De warmere luchtmoleculen bewegen sneller en zullen vaker en harder tegen de zwarte vlakjes botsen, waardoor de druk op de zwarte zijdes groter wordt en de constructie begint te draaien.
Binnenin de glazen bol is de luchtdruk wat verlaagd, teneinde een evenwicht te verkrijgen tussen de luchtweerstand en de draaikracht van de zonne-energie. Afhankelijk van de hoeveelheid licht zullen de 'wieken' met een variabele snelheid gaan draaien en kan er een rotatiebeweging tot wel 3000 omw/min worden bereikt.
| Naam | Golflengte |
|---|---|
| Ultraviolette straling | < 0,38 µ |
| Violet | 0,38 - 0,45 µ |
| Blauw | 0,45 - 0,50 µ |
| Blauw-groen | 0,50 - 0,52 µ |
| Groen | 0,52 - 0,55 µ |
| Geel-groen | 0,55 - 0,57 µ |
| Geel | 0,57 - 0,60 µ |
| Oranje | 0,60 - 0,63 µ |
| Rood | 0,63 - 0,78 µ |
| Infrarode straling | > 20,78 µ |
De maximale energie van de zonnestraling ligt rond de 0,50µ dus ongeveer midden in het zichtbare licht. Die van de aarde is ongeveer 10µ, dus in het infrarode gebied.
Buiten deze ijsvorm zijn er nog diverse vormen. Deze vindt u hier.
De 'toestandskromme' is zodanig dat, als een luchtdeeltje verplaats wordt (naar boven of naar beneden), het op zijn oorspronkelijke plaats terugkeert.
Schematische weergave van het stadseffect (het temperatuurverschil tussen de stad en het buitengebied) (Bron:KNMI)
Asfalt, steen en cement warmen snel op maar koelen langzaam af. Vooral 's avonds en 's nachts, maar in de winters ook overdag, ligt de temperatuur aanzienlijk hoger; in een wereldstad kan dit oplopen tot zo'n 5 graden. Dit wordt ook veroorzaakt door opwarming a.g.v. verwarming van huizen, uitlaatgassen ed. Deze extra warmte kan ook leiden tot fikse onweersbuien in de zomer.
Uiteraard waait het in de stad minder en ligt de luchtvochtigheid lager.
Gebied ter grootte van 50 bij 50 kilometer of langs een coherente band van tenminste 50 kilometer lengte boven het Nederlandse vasteland..
| Nummer | Kenletters | Naam | NB | OL | Opgericht |
|---|---|---|---|---|---|
| 125 | NEWI Meteo Fijnaart | 51° 38' | 04° 29' | 1997 | |
| 210 | EHVB | Valkenburg | 52° 11' | 04° 25' | 1947 |
| 225 | IJmuiden | 52° 28' | 04° 35' | ||
| 235 | EHKD | De Kooy (Den Helder) | 52° 55' | 04° 47' | 1972 |
| 240 | EHAM | Schiphol (Amsterdam) | 52° 18' | 04° 46' | 1937 |
| 250 | Terschelling | 53° 22' | 05° 13' | ||
| 260 | EHDB | De Bilt | 52° 06' | 05° 11' | 1904 |
| 265 | EHSB | Soesterberg | 52° 08' | 05° 16' | 1951 |
| 268 | Lelystad-Houtrib | 52° 32' | 05° 26' | ||
| 270 | EHLW | Leeuwarden | 53° 13' | 05° 45' | 1950 |
| 275 | EHDL | Deelen | 52° 04' | 05° 53' | 1949 |
| 280 | EHCG | Eelde (Groningen Airport) | 53° 08' | 06° 35' | 1945 |
| 285 | Meetplaal Huibertgat | 53° 34' | 06° 24' | ||
| 290 | EHTW | Twente | 52° 16' | 06° 54' | 1946 |
| 310 | EHFS | Vlissingen | 51° 27' | 03° 36' | 1855 |
| 330 | Hoek van Holland | 51° 59' | 04° 06' | ||
| 344 | EHRD | Rotterdam | 51° 57' | 04° 27' | 1956 |
| 350 | EHGR | Gilze-Rijen | 51° 34' | 04° 56' | 1948 |
| 370 | EHEH | Eindhoven | 51° 27' | 05° 25' | 1947 |
| 375 | EHVK | Volkel | 51° 39' | 05° 42' | 1951 |
| 380 | EHBK | Beek (Maastricht Airport) | 50° 55' | 05° 47' | 1946 |
In Nederland komt de naam 'Oudenwijvenzomer' vaker voor. De term "oudenwijven" wordt geassocieerd met oude breiende vrouwen en aan veldspinnen die bij rustig nazomerweer lange draaden spinnen.
Ze komen vooral voor boven zandgrond, maar soms ook boven stenen van een plein of boven hooi. Meestal is er dan een draaiende zuil van stof of and te zien en daarom worden deze wervelwindjes stof- of zandhozen genoemd.
Het KNMI classificeert stormen op basis van het hoogste uurgemiddelde van de windsnelheid op een weerstation boven land. Vrijwel altijd is dat een plaats aan de kust.
Er is een vuistregel die aangeeft dat vanaf een bepaalde luchtdrukverandering in drie uur tijd er minstens een zware storm, dus minstens 10 Beaufort, verwacht kan worden: bij minstens 10 hPa luchtdsrukdaling of -stijging per drie uur tijd. En bij 8 tot 9 Beaufort is dat 6 tot 9 hPa luchtdrukstijging per drie uur. Deze regel kan alleen op gematigde breedten worden toegepast, niet in de tropen.
Afhankelijk van het weer kunnen de kamferkristallen groeien, of zakken juist ineen. In b.v. een hogedrukgebied zitten de kristallen onder in het glazen buisje (mooi weer). Het lijken net veertjes en ze doen in zeker opzicht denken aan wilde cirruswolken in de ijzige bovenlucht. Je kunt er het volgende uit afleiden:
- Heldere vloeistof met het gehele kristal op de bodem: mooi weer.
- Kristallen op de bodem: vorst in de winter.
- Troebele vloeistof met kleine kristallen: onweer.
- Grote vlokken: drukkend weer, bewolkte hemel.
- Draadvorming boven de vloeistof: winderig weer.
- Kleine puntjes: vochtig weer, mist.
- Stijgende vlokken die blijven hangen: wind in de hogere regionen tot storm.
- Kleine kristallen: in de winter mooi weer, zon.
- Indien de kristallen naar één kant van het glas overhellen, dan heeft dat te maken met de windrichting. De kristallen worden als het ware door de wind meegevoerd.
Hoewel het stormglas officieel circa 1750 werd beschreven en erkend werd als weervoorspeller, zijn er redenen om aan te nemen dat de geschiedenis van dit apparaat veel verder terug grijpt in de historie. Zijn algemene bekendheid dankt het aan Admiraal Fitzroy, de zeeman die onder meer bekend werd door zijn reizen naar de Galapagos eilanden en de Darwin Expeditie. Hij verrichtte voor de meteorologie pioniers arbeid en stelde talrijke weerkundige regels vast en schreef hier ook een boek over.
Toen in 1859 de Britse eilanden door een zware storm getroffen werd, werden er aan de vissers van alle Britse eilanden Fitzroy's stormglazen verstrekt, en vele van deze instrumenten zijn nu nog in gebruik. Het stormglas kreeg hierdoor grote bekendheid en verspreidde zich over Schotland, Engeland, Nederland, Scandinavië en speciaal Denemarken. Admiraal Fitzroy was van mening dat de elektriciteit in de lucht in samenwerking met de windrichting de verhoudingen van de kristallen konden beïnvloeden. Als wij ons realiseren dat vroeger de kamertemperatuur ca. 15 graden was valt te begrijpen dat het stormglas ook op die temperatuur geijkt is. De beste temperatuur is dan ook bij ons tegenwoordig,de hal of gang,van onze woning,daar hier de temperatuur vrij stabiel is.
2. Beschrijvende term voor een weertype. Er is erg veel wind, ten minste windkracht 8, en bovendien vaak buien.
Aanleiding tot het instellen van de SVSD was de watersnood van 13 januari 1916. De weerkundige gegevens worden tegenwoordig betrokken van de Maritiem Meteorologische Dienst (MMD) van het KNMI te Hoek van Holland. Zodra de dienstdoende meteoroloog op grond van meteorologische ontwikkelingen verwacht dat een bepaald waterpeil overschreden zal worden (het zgn. informatiepeil), neemt hij contact op met de betreffende Ingenieur van Dienst van de RWS. Deze beslist dan of al dan niet het waarschuwingscentrum van de SVSD zal worden geopend en bezet.
de subtropische straalstroom: studies van hoogtewindkaarten tonen het bestaan van een lange stroming krachtige westenwinden tussen de 20e en 30e breedtegraad, zowel noord als zuid.
de stratosferische straalstroom (poolnacht-jet): deze komt voor in de winter tussen de breedten 60° en 70°. De jet-buis bevindt zich onmidellijk onder de stratopauze op een hoogte van 40 tot 45 km.
Schaatsen over de straten was begin 2016 mogelijk dankzij grootschalige ijzel (vooral in het noordoosten van het land).
1. de breedteligging: op lage breedte (dicht bij de evenaar) vallen de zonnestralen loodrecht in, waardoor er veel straling per oppervlakte-eenheid opgevangen wordt;
2. de lengte van de dag; en
3. de dichtheid van het wolkendek.
Hoe meer wolken, hoe minder kortgolvige stralen het aardoppervlak bereiken. De kortgolvige stralen worden door het aardoppervlak geabsorbeerd, dat daardoor wordt verwarmd. Zoals alle objecten, geeft ook de aarde straling af. Dit is echter straling met een veel langere golflengte dan de zonnestraling. Deze langgolvige straling is veel minder goed in staat door de dampkring heen te gaan. Vooral waterdamp en koolstofdioxide, twee van de zgn. broeikasgassen, en wolken absorberen de langgolvige straling. Afhankelijk van de aanwezige hoeveelheid van deze stoffen, zal de netto uitstraling variëren.
Als de lucht onbewolkt en droog is, zal de uitstraling vooral s nachts groot zijn, waardoor de temperatuur daalt (mist, nachtvorst, vorst aan de grond). Indien de hoeveelheid straling die het aardoppervlak bereikt, groter is dan de hoeveelheid langgolvige straling vanaf de aarde, zal de temperatuur aan het aardoppervlak toenemen. Dit komt, behalve door de zonnestraling, ook af en toe 's nachts voor als relatief warme wolkenvelden het land binnendrijven en dan een voldoende grote tegenstraling leveren. Als gevolg van de toename van een aantal stoffen in de atmosfeer die wel de kortgolvige zonnestralen doorlaten, maar niet de langgolvige warmte van de aarde, stijgt de temperatuur aan het aardoppervlak. Er is hier sprake van een versterking van het broeikaseffect.
Grijze of witachtige wolkenbank of wolkenlaag, waarin bijna altijd donkere gedeelten voorkomen; de bank of laag lijkt op een tegelvloer of is samengesteld uit ballen, rollen, enz., die niet vezelachtig zijn (afgezien van virga) en die met elkaar versmolten kunen zijn. De meeste regelmatig gerangschikte, kleine elementen hebben een schijnbare afmeting van meer dan vijf graden.
Dit type wolken behoort tot de 'lage wolken' en bestaat uit waterdruppeltjes.
Uiterlijk
Deze wolk uit de lagere etages van de troposfeer bestaat vaak uit losse elementen die witte en grijstinten bezitten. Wanneer de wolk een aanzienlijke dikte heeft, is de kleur vaker donkergrijs.
De elementen kunnen verschillende vormen hebben zoals: bollen, banden en rollen. Soms bestaan die uit mozaïekachtige vormen. Soms komen de elementen in losse delen voor, vaker zijn ze min of meer met elkaar vergroeid. Ze hebben een schijnbare diameter tussen 1 en 5 booggraden (5 booggraden komt ongeveer overeen met een schijnbare breedte van 3 vingers bij een uitgestrekte arm).
De basishoogte van Stratocumulus varieert sterk. Doorgaans begint de wolk op 750-1500 mtr. Soms ligt de basishoogte tussen de 350 tot 750 mtr. en een enkele keer ook op 2000 mtr, de bovengrens van deze wolk. De top¬pen bereiken hoogten van maximaal 2 tot 2,5 km. De dikte van de wolk ligt meestal rond de 300 tot 600 mtr (verschil basis- en tophoogte). Wanneer de dikte 1000 mtr of meer is, is de kans op lichte regen of motregen aanwezig. Neerslag treedt niet vaak op uit deze wolk, maar is geen zeldzaamheid.
Ontstaan
Stratocumulus ontstaat door uitspreiding van vochtige lucht tegen een inversie (warmere luchtlaag boven een koudere). Beneden de inversie is de lucht dikwijls onstabiel en kunnen zich gelijktijdig cumuli vormen. Boven de cumulus spreidt de bewolking zich dan tegen de inversie uit.
De wolk kan zich ook vormen wanneer de toppen van cumulus tegen de inversie 'hun hoofd stoten' en vervolgens op dezelfde wijze uitspreiden. In een andere situatie wordt Stratocumulus uit Nimbostratus gevormd wanneer dalende luchtbewegingen voor gaten in de wolkenlaag zorgen. Dat kan gebeuren wanneer een front door een rug van hoge druk of het hogedrukgebied zelf trekt. Rond buienwolken (Cumulonimbus) komen ook dalende luchtbewegingen die in een vochtige luchtmassa tot Stratocumulus kan leiden die om de buienwolk heen is gedrapeerd. De uitgestrektheid van Stratocumulusvelden kan tot vele honderden en soms zelfs tot duizend kilometer oplopen.
Soorten
Stratocumulus Stratiformis
Dit is de meest voorkomende soort van deze wolk. Afhankelijk van de mate van transparantie en structuur kunnen toevoegingen voorkomen als:
* Translucidus - doorschijnend, de zon of maan is zichtbaar.
* Perlucidus - in de wolkenvelden bevinden zich kleinere of grotere gaten.
* Opacus - dichte vorm. Geen zon of maan komt door de wolk heen.
* Duplicatus - in meerdere lagen boven elkaar ligdend.
* Undulatus - vorming van golf- of bandenstructuur door verticale windschering (grote verschillen tussen windrichting en windsnelheid bij toenemende hoogte).
Stratocumulus Cumulogenitus
Is officieel geen soort. Deze variant geeft aan dat de wolk door het uitspreiden van Cumulus tegen een inversie is gevormd. De wolken komen vaak voor nabij hogedrukgebieden.
Stratocumulus Lenticularis
Wanneer de wolk een duidelijke amandel-, lens- of sigaarvorm heeft, is sprake van de soort lenticularis.
Stratocumulus CastelIanus
Deze vorm komt weinig voor en zeker minder vaak dan Altocumulus castellanus. Uit de gemeenschappelijke rechte basis ontspruiten zich kleinere of grotere torentjes. De wolk wijst op een onstabiele atmosfeer en kan wijzen op buien in de omgeving die later ook boven de waarneemplek kunnen voorkomen.
Opmerking:
De wolk kan zeker op grote hoogte verward worden met Altocumulus. De wolkenelementen van Altocumulus zijn doorgaans kleiner dan die van Stratocumulus. Ook het onderscheid tussen Cumulus en Stratocumulus is niet altijd even goed te maken. Ervaren waarnemers houden meestal de verhouding lengte en breedte aan. Cumulus is hoger dan breed, Stratocumulus daarentegen breder dan hoog.
In de stratosfeer waait normaliter de wind 's winters uit het westen en 's zomers uit het oosten. In de tropen echter treedt regelmatig een omkering op. Dit staat bekend als de zgn. Quasi Biennual Oscillation.
Ook een typisch kenmerk voor deze luchtlaag is de temperatuurstoename (van -50°C tot +20°C) bij grotere hoogte.
Uiterlijk:
De wolk kenmerkt zich vooral door zijn somberheid. Hij heeft een licht tot vaak donkergrijze kleur die tamelijk kan verschillen. Daarbij valt op dat stratus in de meeste gevallen weinig of geen tekening en structuur bezit. De wolk heeft vooral aan de randen vaak een zeer rafelig en soms verscheurd aanzien. Van bovenaf gezien, bijvoorbeeld vanuit een vliegtuig of bergtop, heeft hij een vrij glad oppervlak.
De wolk komt soms voor in een aaneengesloten laag, maar vaker in afzonderlijke banken die soms met elkaar verweven kunnen raken. De bedekkingsgraad varieert bij dit wolkengeslachtmeestal van half- tot zwaarbewolkt, tijdens of na mistsituaties kan het zelfs geheel bewolkt zijn.
Stratus bestaat in de gematigde streken vaak uit nietige waterdruppeltjes die in de winterperiode onderkoeld kunnen zijn (vloeibaar met een temperatuur benden het vriespunt). In de poolstreken kunnen ze zelfs uit ijskristallen bestaan. In deze zeldzamere gevallen kan er rond de zon of maan een halo gevormd worden.
Neerslag:
Bij een grote concentratie aan waterdruppeltjes of ijskristallen kunnen door voldoende turbulente bewegingen in de wolk onderling botsingen optreden die voor de vorming van motregen of motsneeuw kunnen zorgen. Meestal is de neerslag die op deze wijze uit stratus kan vallen van korte duur en licht in intensiteit. De dikte van de wolk moet daarbij voldoende groot zijn voordat een neerslagproces op gang kan komen. Een tweede mogelijkheid voor het onstaan van neerslag in stratus is inzaaiing. Dit fenomeen kan ontstaan wanneer een vrij dikke wolk zoals Stratocumulus boven een laag Stratus lichtjes uitregend. De regendruppels van de Stratocumulus vallen door de Stratus en nemen de waterdruppeltjes uit deze wolk onderweg mee naar beneden. Door een groter aantal botsingen worden grotere druppels gevormd die gemakkelijker zonder vroegtijdig te verdampen het aardoppervlak als lichte regen of motregen kunnen bereiken.
Mist?
Stratus en mist zijn natuurkundig gezien hetzelfde. Voor de meteorologie wordt van mist uitgegaan wanneer de stratuslaag zich op het aardoppervlak bevindt en het zicht minder dan 1000 meter is. Zodra de mist vlak boven het aardoppervlak opgeruimd is, kan er op zeer gering hoogte zich nog langere tijd stratus handhaven. Wanneer de luchtlaag boven het aardoppervlak door een toename van wind en temperatuur steeds meer opgewarmd en gemengd wordt, zal deze laag geleidelijk droger worden en zal de stratus in de loop van de dag steeds dunner worden. Met andere woorden, de basis komt hoger te liggen. Meteorologen noemen dit het 'liften'van stratus.
Ontstaan:
Stratus kan in meerdere situaties ontstaan dus niet allen tijdens of na mist. De sombere en grauwe wolken worden ook gevormd wanneer er een transport plaatsvindt van vochtige, zachtere lucht die over een kouder oppervlak uitstroomt. We noemen dit het advectieve type. De windsnelheid in de onderste laag bepaalt dan of er alleen sprake is van stratus (bij voldoende wind) of daarnaast hardnekkige mist wordt gevormd (bij heel weinig wind). We zien deze vorm vaak in de winterperiode optredenwanneer het land zeer koud is en er zachtere lucht binnenstroomt. In zulke gevallen stroomt de mist en/of stratus zich meestal vanuit het zuidwesten over Het Kanaal via Zeeland over de rest van ons land uit.
In sommige delen van de wereld, zoals bijvoorbeeld op de Shetlandeilanden, heeft men soms te maken met zeer lage stratus die zelfs het hoge windsnelhedensoms dagen kan handhaven.. Zelfs mist of dichte nevel bij windkracht 6 of 7 komt dan soms voor.
Nog vaker vormen zich op uitgebreide schaal banken stratus tijdens neerslag. We noemen die het slechtweertype (in het Latijn 'pannus'). Onder de neerslagbrengende wolken zoals bijvoorbeeld altostratus en nimbostratus valt de neerslag door een aanvankelijk drogere luchtlaag. Een deel van de regendruppels of sneeuwvlokken verdampen tot waterdamp in deze luchtlaag. Verdamping heeft energie nodig die uit de omringende lucht onttrokken wordt. Hierdoor koelt de luchtlaag geleidelijk af. Door het afkoelen van de lucht en de toename van de hoeveelheid waterdamp, condenseert op een bepaald moment een deel van het overschot aan waterdamp en ontstaat er stratusbewolking. Bij vrij langdurige en intensieve neeerslag kan de bedekkingsgraad en dikte hiervan behoorlijk toenemen. De basis ligt in het algemeen iets hoger dan bij stratus door advectie en het oplossen van mist. In Nederland zien we tijdens neerslag de stratus vaak op 200 tot 400 meter voorkomen.
Turbulentie:
Stratus kan zich ook op vrij snelle wijze vormen wanneer na voorbijgetroken bewolking en neerslag tijdens de nacht op grote schaal opklaringen voorkomen. De onderste luchtlaag koelt dan snel af. Wanneer in de ochtend de wind toeneemt, leidt dit soms tot een zeer sterke menging van deze luchtlaag waardoor het aanwezige vocht door de gehele luchtlaag verdeeld wordt. Bovenin de luchtlaag leidt dat bij een lagere temperatuur tot een hoge vochtigheid waardoor condensatie kan optreden en er (soms vrij verrassend) plotseling turbulentiestratus wordt gevormd. Even snel als het komt, kan het ook weer door voortgaande aanwarming en menging van de luchtlaag weer oplossen.
Soorten:
Er kunen verschillende soorten stratus voorkomen tw: Stratus Fractus en Stratus Nebulosis.
Deze soort komt voor tijdens of vlak na het oplossen van mist wanneer de laag met stratus breekt. We spreken dan van het 'mooiweer-type'.
De andere soort die onder neerslagbrengende bewolking voorkomt is ook stratus fractus, maar in dit geval is dit het 'slechtweer-type'.
Opvallend is hierbij dat de doorkomende zon bij stratus een dikwijls scherpe rand behoud in tegenstelling tot Altostratus Translucidus waar de zon als een vage lichtvlek zichtbaar is. Het verschil zit hem in de samenstelling van deze wolken. Waterdruppels geven een scherpe rand om de zon, ijskristallen een vage. Een enkele keer zien we een licht golfstructuur in deze soort welke Undulatus genoemd wordt.
De subsidentie heeft in het algemeen een gunstige invloed op het weer. De dalende lucht wordt namelijk geleidelijk opgewarmd (met 1°C per 100 meter), waardoor eventueel in de lucht aanwezige wolkendruppeltjes verdampen, de bewolking dunner wordt of zelfs verdwijnt.
Door de aanwarming kan de lucht op hogere niveaus warmer worden dan de lucht direct daaronder, zodat een inversie ontstaat. Wanneer het hogedrukgebied waarin dit proces plaatsvindt langdurig op zijn plaats blijft, zal de subsidentie doorgaan en zal dus ook de subsidentie-inversie steeds dichter bij het aardoppervlak komen.
Omdat er bij een inversie geen uitwisseling meer is tussen de luchtlagen aan de onder- en bovenkant ervan, zullen vocht en stof in de onderste luchtlagen als het ware gevangen zitten.
In heel grote tornado's, en in Amerika kunnen ze doorsneden van meer dan 1 kilometer bereiken, zie je soms apart draaiende kolken, suction vortices genaamd. Die draaien aan de buitenkant van de tornado in de tornado mee. Daar waar de windsnelheden van de kleinere vortex en de grote tornado meekoppelen, zijn zeer grote windsnelheden te bereiken. In Amerika zijn daarbij windsnelheden van meer dan 450 km per uur afgeleid uit onder andere filmopnamen.
Het principe van de synoptische meteorologie werd gelanceerd door Lavoisier en Lamarck in 1804. Zij stelden voor om gelijktijdig op een groot aantal waarnemingspunten een waarneming te doen van het weer. Via de zgn. starre schuifmethode, het op de weerkaart verplaatsen van het weer op een bepaalde plaats met de wind mee, konden dergelijke momentopnamen worden gebruikt voor een uitspraak over het toekomstige weer.
In 1857 vond Buys Ballot experimenteel een verband tussen luchtdrukverdeling en wind: de wet van Buys Ballot. Naderhand bleek dat de wet al eerder langs theoretische weg was gevonden door de Amerikaan Ferrel.
In 1918/1919 introduceerden de Noor Bjerkness en de Zweed Bergeron de zgn. frontentheorie van de Noorse school, een werkwijze die nog steeds wordt gebruikt. Nadat Bergeron in 1935 nog had bijgedragen aan de meteorologie met zijn theorie over de neerslagvorming, bereikte de synoptische meteorologie in de veertiger en vijftiger jaren haar bloeiperiode.
